Kunst en haar geschiedenis is een reflectie van en op de maatschappij en haar cultuur. Kunst stelt haar aan de orde, reageert erop of negeert haar soms volledig door een nieuwe afslag te nemen. In al haar vormen kan kunst emoties oproepen, negatief of positief, maar ook afschuw, apathie of discussie. Ze kan uitnodigen tot beschouwing en reflectie. Ze kan verbinden en afstoten, elitair of voor de massa zijn. Het kan vervoeren in vorm en/of dienen in functie. Het is vooral onontkoombaar. Bovendien,  het kan het verleden en heden verbinden naar nieuwe dingen in de toekomst door het unieke van de mens: de verbeelding. Kunst kan jou als persoon verrijken, als je er maar voor open wilt staan. De taak van het onderwijs is de kunst voor de leerlingen te ontsluiten.

 

Mijn visie op het vak kunst algemeen en CKV is dan ook de leerlingen allereerst te enthousiasmeren door ze nieuwsgierig te maken naar het alom aanwezige fenomeen ‘kunst’, dit beter te leren te begrijpen dan alleen de oppervlakkige aanwezigheid door goed te kijken en verwoorden wat je ziet en wat het met je doet, maar ook om de leerlingen te leren zich kritisch te verhouden met wat kunst oproept en waar het zich tot verhoudt.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Smartphoneterreur in het museum? Het is niet altijd wat het lijkt. Een groep scholieren op een museumbankje, verdiept in hun smartphones. Op de achtergrond hangt de Nachtwacht; niemand van de pubers gunt het meesterwerk een blik waardig. De foto ging viral op social media, vergezeld van sombere bijschriften: waar moet het heen met de jeugd van tegenwoordig, zo verslaafd aan hun domme smartphones dat ze liever verveeld naar hun schermpje staren dan naar werkelijke schoonheid? Maar wat bleek: de kinderen hadden eerst uitgebreid naar het schilderij gekeken, en verdiepten zich nu voor een lesopdracht in de extra informatie over het kunstwerk op de Rijksmuseum app.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mijn vakvisie bestaat dan ook uit een trapsgewijze benadering:

 

1.  Het nieuwsgierig maken van leerlingen om hun interesse, motivatie en enthousiasme in kunst aan te wakkeren.

 

Leerlingen moeten eerst nieuwsgierig en enthousiast worden gemaakt om hun interesse en betrokkenheid te activeren. Zoals gezegd is het van belang om dichtbij de beleveniswereld van de leerlingen te blijven. Een trending topic uit het heden wat onder de leerlingen leeft verbinden met een de hoge kunst wekt nieuwgierigheid op en interesse om hier meer van te leren weten. Kunst moet daarbij breed worden opgevat om aan te sluiten bij de belevingswereld van leerlingen, waar de beeldcultuur een belangrijk onderdeel van het dagelijks leven uit deelmaakt. De traditionele beeldende kunst is niet als het enige in het kunstdomein. Het omvat ook film en video, internet, televisie, streetart, computer games, advertenties, mode, VR & AI, etcetera.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Het leren kijken en verwoorden wat je ziet.

 

Leerlingen hebben veelal moeite om te verwoorden wat ze zien. En dat is niet vreemd. John Berger stelt in zijn boek Ways of seeing dat het kijken vóór de woorden komt en dat wat we zien niet altijd helemaal uitgedrukt kan worden in woorden. Dit komt omdat we alleen dat zien waarnaar we kijken en dat dit juist een niet-bewuste manier van kijken is. De perceptie of een waardering van een beeld is namelijk ook afhankelijk van de manier van kijken. Dit is echter veelal vluchtig. Perkins (1994) onderkent deze slechte kijkgewoontes. Hij oppert dat mensen vier kijkdisposities zouden moeten aanleren om beter te kijken om zo het denken meer tijd te geven en het breder, avontuurlijker, helderder en georganiseerder te laten zijn: neem de tijd om te kijken, kijk breed en avontuurlijk, kijk helder en diep en kijk gestructureerd. Wanneer we de tijd nemen om te reflecteren over nieuwe situaties, ontwikkelen we ons denken en onze waarneming en wordt er een beter inzicht verkregen. Langer en nauwgezet kijken activeert ook verschillende cognitieve processen, zoals analyseren, visuele verwerking, redeneren en hypothesen opstellen. Bovendien is het kunnen verwoorden van wat je ziet belangrijk om de oppervlakte te doorbreken: ofwel ‘uncover the hidden game’: om het onderwerp daadwerkelijk beter te kunnen doorgronden en begrijpen moet je de diepte ingaan en het op meerdere dimensies beschouwen. Deze vaardigheden moet je leren. Bij het leren analyseren van kunst om daar meer begrip en betekenis uit te halen, is het kunnen toepassen van kunstanalyse begrippen van belang. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3. Het kritisch denken en reflecteren over kunst.

 

Zoals gesteld is kunst een complex en weinig gestructureerd domein, waar geen absolute waarheid is, wat een vaste kennisstructuur onmogelijk maakt. In het kunstonderwijs moet hier rekening mee worden gehouden door te zorgen voor flexibele kennis en sterke vaardigheden. In de taxonomie van Bloom zijn de lagere denkvaardigheden vaak sterk gebonden aan het onthouden, begrijpen en toepassen van feiten, concepten en procedures die aangeleerd worden. In veel gevallen leidt deze niet-flexibele kennis tot onbegrip en onvermogen in nieuwe situaties. Bij hogere denkvaardigheden zoals analyseren, evalueren en creëren, waar genuanceerder en kritischer wordt omgegaan met de ambiguïteit van kunst, is transfer naar andere en nieuwe situaties beter mogelijk. Daarom is het nodig het kunstonderwijs bij vakken als Kunstgeschiedenis, Kunst Algemeen voornamelijk op hoge denkvaardigheden te richten. Dit vergt goede doordachte lessen van de docent en een goed begrip hoe je als leerling moet leren.

 

Visie op Kunst Algemeen

 

De essentie van Kunst Algemeen voor mij dat de leerling een verdiepend kunsttheoretisch inzicht ontwikkelt in de betekenis van kunst in haar verschijningsvormen. Doordat de kunst een complex en weinig gestructureerd domein is (Efland, 2002) is het van belang de kunst vanuit verschillende contexten benaderd dient te worden om hier betekenis aan toe te kennen. Efland (2002) hanteert in dit verband de landscape metafoor: kunst moet via vele wegen (contexten) benaderd worden om tot een diepere interpretatie en betekenis te komen. Vanuit mijn vakvisie sluit het model Intellectual Development through Art van Lam en Kember (2004) hierop aan. Vanuit dit model kan de leerling een contextualistische oriëntatie door kunst ontwikkelen in onafhankelijk en kritisch denken. Dit model gaat uit van het ervaren en benaderen van kunst vanuit verschillende contexten, waarbij het proces betekenisgeving en het leren tot stand brengt. Het aanleren van de hogere cognitieve denkordes staan centraal om opgedane kennis flexibel te kunnen toepassen in nieuwe situaties. Maar ook het ervaren van kunst mag bij Kunst Algemeen niet worden veronachtzaamd. Juist de leerdoelen op zintuiglijk (sensomotorisch), affectief, creatief en sociaal vlak zijn mijns inziens van groot belang om een beter begrip en waardering van kunst te verkrijgen (Van de Kamp, 2013). Scholten van Aschat (2014) verwoordde dit ervaren van kunst treffend met een uitspraak van Confusius: “Horen is vergeten, zien is onthouden, doen is begrijpen”.